Nowoczesne tradycjonalistki? Analiza treści zdjęć publikowanych przez Instamatki na portalu Instagram w świetle koncepcji displaying families

Celem pro­jek­tu była ana­li­za nor­ma­tyw­nych wzor­ców macie­rzyń­stwa i jego wizu­al­nych repre­zen­ta­cji, a tak­że domi­nu­ją­cych dys­kur­sów macie­rzyń­skich na por­ta­lu Insta­gram. Ramą teo­re­tycz­ną oraz inspi­ra­cją meto­do­lo­gicz­ną dla bada­nia była kon­cep­cja display­ing fami­lies autor­stwa Janet Finch, któ­ra zako­rze­nio­na jest w para­dyg­ma­cie teo­rii prak­tyk i zakła­da impe­ra­tyw demon­stro­wa­nia rodzin­no­ści w pro­ce­sie jej „wytwa­rza­nia” i uzy­ski­wa­nia spo­łecz­nej legitymizacji.

W ramach prze­pro­wa­dzo­ne­go bada­nia jako­ścio­wej ana­li­zie tre­ści z ele­men­ta­mi semio­lo­gii pod­da­łam 100 naj­po­pu­lar­niej­szych zdjęć spo­śród 1724 foto­gra­fii opu­bli­ko­wa­nych przez wybra­nych dzie­sięć popu­lar­nych influ­en­ce­rek paren­tin­go­wych – Insta­ma­tek – w okre­sie sze­ściu mie­się­cy. W celu dobo­ru pró­by, przez pięć dni, od 30 mar­ca do 3 kwiet­nia 2020 roku obser­wo­wa­łam na por­ta­lu Insta­gram wybra­ne hash­ta­gi wyko­rzy­sty­wa­ne przez Insta­mat­ki. Spo­śród pro­fi­li, któ­re w okre­sie obser­wa­cji zamie­ści­ły przy­naj­mniej jed­no zdję­cie ozna­czo­ne przy­naj­mniej jed­nym wybra­nym hash­ta­giem, wybra­łam dzie­sięć naj­po­pu­lar­niej­szych, wyłą­cza­jąc przy tym pro­fi­le cele­bry­tów i osób publicz­nych zna­nych ze swo­jej aktyw­no­ści innej niż dzia­łal­ność w prze­strze­ni mediów spo­łecz­no­ścio­wych. Następ­nie wszyst­kie foto­gra­fie dostęp­ne na wybra­nych pro­fi­lach, któ­re zamiesz­czo­no w okre­sie sze­ściu mie­się­cy wstecz, zosta­ły zako­do­wa­ne z uwzględ­nie­niem daty publi­ka­cji, licz­by polu­bień i komen­ta­rzy oraz przed­sta­wio­nych na nich osób. W ten spo­sób zebra­łam 1724 foto­gra­fie, spo­śród któ­rych wybra­łam po 10 naj­po­pu­lar­niej­szych z każ­de­go pro­fi­lu, a wyse­lek­cjo­no­wa­nych sto foto­gra­fii pod­da­łam ana­li­zie jako­ścio­wej z ele­men­ta­mi semiologii.

Spo­sób dobo­ru pró­by wyni­kał z zasto­so­wa­nia kon­cep­cji display­ing fami­lies rów­nież jako inspi­ra­cji meto­do­lo­gicz­nej. Przy­ję­łam, zgod­nie z zało­że­nia­mi tej kon­cep­cji, że sku­tecz­ność demon­stro­wa­nia zale­ży od roz­po­zna­wa­nych spo­łecz­nie zna­czeń przy­pi­sy­wa­nych demon­stro­wa­nym prak­ty­kom, a tym samym istot­ne zna­cze­nie odgry­wa w tym pro­ce­sie reak­cja, jaką wywo­łu­ją one u obser­wa­to­rów. Zało­ży­łam, że naj­po­pu­lar­niej­sze Insta­mat­ki odno­sząc suk­ces, wyra­żo­ny w licz­bie polu­bień i obser­wu­ją­cych ich pro­fi­le osób, pro­wa­dzą sku­tecz­ny display­ing swo­ich prak­ty­ki macie­rzyń­skich, tj. demon­stru­ją macie­rzyń­stwo zgod­nie z nor­ma­tyw­ny­mi wzor­ca­mi, a obra­zy wzbu­dza­ją­ce naj­więk­szą apro­ba­tę użyt­kow­ni­czek Insta­gra­ma przed­sta­wia­ją naj­bar­dziej domi­nu­ją­ce obra­zy macie­rzyń­stwa (i stąd decy­zja meto­do­lo­gicz­na o pod­da­niu ana­li­zie foto­gra­fii z naj­więk­szą licz­bą polubień).

Tak prze­pro­wa­dzo­ne bada­nie nie pozwa­la oczy­wi­ście odpo­wie­dzieć na pyta­nie jak rze­czy­wi­ście wyglą­da macie­rzyń­stwo Insta­ma­tek. Przy­ję­ta per­spek­ty­wa teo­re­tycz­na pozwo­li­ła jed­nak na spoj­rze­nie na zebra­ne foto­gra­fie z szer­szej per­spek­ty­wy – przez pry­zmat zna­czeń, jakie pro­du­ku­ją i repro­du­ku­ją i domi­nu­ją­cych dys­kur­sów, w jakie są uwi­kła­ne. Z bada­nia pły­ną trzy pod­sta­wo­we wnio­ski. Po pierw­sze, display­ing popu­lar­nych Insta­ma­tek był sil­nie sprzę­żo­ny z nor­ma­tyw­ny­mi czyn­ni­ka­mi zewnętrz­ny­mi, taki­mi jak model rodzi­ny, w jakim macie­rzyń­stwo jest reali­zo­wa­ne (domi­no­wał tu tra­dy­cyj­ny model rodzi­ny hete­ro­nor­ma­tyw­nej), czy spo­sób, w jaki w rodzi­nie odgry­wa­ne były inne role (np. rola ojca). Po dru­gie, zebra­ny mate­riał wska­zu­je na repro­duk­cję tra­dy­cyj­ne­go podzia­łu ról w rodzi­nie (zarów­no na pozio­mie przed­sta­wień rodzi­ców jak i dzie­ci) i powie­la­nie ste­reo­ty­pów płcio­wych. Po trze­cie, pre­zen­to­wa­na przez Insta­mat­ki wizja macie­rzyń­stwa jako cen­tral­ne­go punk­tu w życiu kobie­ty, będą­ce­go źró­dłem rado­ści i speł­nie­nia pomi­mo trud­no­ści, wpi­su­je się do pew­ne­go stop­nia w figu­rę Mat­ki Polki, przy jed­no­cze­snym nakład­niu na mat­ki nowych pre­sji zwią­za­nych z dąże­niem do per­fek­cyj­ne­go peł­nie­nia tej roli, uwzględ­nia­jąc dba­nie o aran­ża­cję prze­strze­ni domo­wej i atrak­cyj­ność fizyczną.