DELab UW (Digtal Economy Lab UW) – program Uniwersytetu Warszawskiego zainicjowany w celu wspierania innowacyjności i przedsiębiorczości poprzez rozwijanie kultury i kompetencji przedsiębiorczych oraz prowadzenia badań naukowych.
Research & Action (R&A)
W DELab UW łączymy badania (Research) z działaniem (Action) i dowodzimy, że nauka jest potrzebna praktykom, a najlepsze rozwiązania powstają we współpracy obu sfer.
Bariery współpracy uczelni z otoczeniem gospodarczym
- niewielkie doświadczenia uniwersytetów w prowadzeniu badań aplikacyjnych,
- brak dobrych rozwiązań praktycznych zapewniających przejrzystość finansowania badań stosowanych, np. niepewność zachowania „czystości nauki”, obawa przed ryzykiem naruszania norm i standardów naukowych,
- brak rozwiązań prawnych w sytuacjach konfliktu, np. otwarte publikacje (ang. open access) a ujawnianie wiedzy zastrzeżonej dla zleceniodawcy,
- brak uregulowań w kwestii realizacji zleceń na badania i ekspertyzy, konflikt interesów i dylematy uczonych: indywidualnie czy w ramach uczelni (problemem są zbyt wysokie narzuty: obecnie 20–30%, przy akceptacji przez naukowców poziomu ok. 10%),
- instytucjonalnie uwarunkowany konflikt interesów w spółce z uczelnią jako udziałowcem (gdy wyniki badań działają na niekorzyść produktu spółki np. produktu farmaceutycznego),
- trudności z wyceną kosztów badań prowadzonych na uczelni (aparatura, odczynniki, praca studentów),
- brak doświadczeń uniwersytetów w rozliczeniach z przemysłem,
- brak presji na pozyskiwanie środków z sektora przemysłu – badania komercyjne są poza oceną indywidualnego dorobku uczonych,
- bariera informacji na temat możliwości wspierania przez uczelnie przedsiębiorstw, które nie posiadają swoich centrów B+R,
- mało korzystne podatkowo dla firm rozliczenia wspierania uczelni.
Nie jest jasne, jak zbudować zasady i praktyki finansowania badań przez biznes, szczególnie w dziedzinach „wrażliwych” (np. biotechnologie, medycyna, leki, zdrowie publiczne, zarządzanie publiczne itp.) Ani przedsiębiorcy, ani uczelnie (poza technicznymi), ani też sami uczeni nie mają wyraźnych „interesów” ani presji związanych z badaniami stosowanymi, finansowanymi przez biznes.
Bariery komercjalizacji wyników badań naukowych
- brak motywacji zdecydowanej większości uczonych do komercjalizacji wyników badań; celem uczonych (powiązanym z systemem ocen) są publikacje; pojawia się zjawisko „punktozy”,
- biurokratyczne bariery w zgłaszaniu aplikacji patentowych i nieznajomość prawa związanego z własnością intelektualną, patentowaniem, niedostosowane do specyfiki uczelni szkolenia zewnętrzne,
- „brokerzy innowacji” są najczęściej osobami z zewnątrz, i często nie potrafią rozmawiać z uczonymi, nie są więc skuteczni w identyfikowaniu potencjału komercjalizacji,
- brak dobrego, sprawnego wsparcia dla procesów komercjalizacji,
- nie ma też „ssania” z rynku, uczeni nie znają strony popytowej,
- nieznajomość sektora gospodarki i brak realizmu: przedsiębiorcy mówią o zaskakujących oczekiwaniach finansowych uczonych a uczeni nie znają realiów funkcjonowania przedsiębiorstw,
- brak motywacji uczelni do transferu wiedzy, ponieważ jej pozycja i finanse od tego nie zależą,
- rozproszenie i indywidualizacja badań wewnątrz uczelni: uczelnia nie do końca zna swoje zasoby
i potencjał komercjalizacyjny, - brak powiązania badań z potrzebami rynku.
Transfer wiedzy naukowej zaczyna się od zbudowania na uczelni kultury prowadzenia badań z „potencjałem praktycznym” oraz ogólnej orientacji w gospodarczym pejzażu (np. co jest już skomercjalizowane, jakie technologie są już wykorzystywane itp.), podniesienia rangi badań stosowanych (aktualnie cenionych dużo niżej niż podstawowe) oraz stworzenia dobrego wewnętrznego wsparcia dla badaczy. Zdaniem zainteresowanych komercjalizacją (zarówno z uczelni, jak i spoza niej) powstanie ośrodków transferu technologii na uczelniach nie ułatwiło komercjalizacji – głównie dlatego, że ośrodki te nie zintegrowały potrzebnego wsparcia w „jedno okienko”, stając się „jeszcze jednym biurem, które trzeba obejść”). Wewnętrzne wsparcie powinno szanować i uwzględniać fakt, że uczeni nie muszą znać się na rynku i dążyć do komercjalizacji, i w zasadzie faktycznie powinni skupiać się na prowadzeniu badań, a obsługą powinny zajmować się wyspecjalizowane jednostki.
Bariery w budowaniu relacji z przedsiębiorcami
- brak wzajemnej znajomości i zrozumienia, a nawet zaufania, czy wręcz szacunku, obawa przed wykorzystaniem oraz ryzyko powolnego działania, uwaga: są duże różnice w tych relacjach zależnie od tego, czy mówimy o dużej firmie czy o małych przedsiębiorstwach,
- studenci nie mają kontaktów biznesowo-partnerskich z przedsiębiorcami, myślą o firmach tylko w kontekście pracy najemnej, a nie o potencjalnych odbiorcach wiedzy; takich relacji nie mają też często pracownicy naukowi,
- rezerwa naukowców wobec przedsiębiorców i całej idei „przygotowania studentów do pracy” („to nie szkoła zawodowa”), a także wobec idei przedsiębiorczości,
- brak finansowej gotowości firm na ryzyko inwestycji w ryzykowne badania („a jeśli nie wyjdzie?”),
- przedsiębiorcy współpracują ze sprawdzonymi partnerami – uczelniami o profilu stosowanym, technicznym, w przypadku pozostałych współpraca podyktowana jest często jedynie motywacją wizerunkową (dobrze jest „coś dać” uczelni).
Nie można liczyć na to, że współpraca pojawi się deus ex machina: relacje i dialog trzeba zbudować, potrzebny jest proces, w ramach którego zostanie zbudowane wzajemne zrozumienie, pojawią się wspólne obszary badawcze, nawiązana współpraca (na początek na ograniczonych, konkretnych polach). Zarówno po stronie uczelni, jak i przedsiębiorców, trzeba ten proces oprzeć na tych, którzy chcą współpracować, są pozytywnie nastawieni i/lub dostrzegają jego wartość lub choćby własny interes.
KLUCZOWE ZNACZENIE MA BUDOWANIE WZAJEMNEGO ZROZUMIENIA I ZAUFANIA MIĘDZY UCZELNIAMI A PRZEDSIĘBIORCAMI
Jak wzmocnić współpracę uczelni z otoczeniem gospodarczym — proponowane działania i rozwiązania
Praca nad rozwiązaniami prawnymi i instytucjonalnymi, które zmniejszą dostrzegane przez uczelnie ryzyko osłabienia wewnętrznych standardów naukowych oraz konfliktu interesów (np. określenie granic patentowania i ochrony własności intelektualnej, ustalenie przejrzystych zasad finansowania badań, uregulowanie konfliktu interesów).
Zdaniem przedstawicieli uczelni, istota problemów z komercjalizacją kryje się nie w systemie zachęt, ale w systemie zabezpieczeń przed ryzykiem. Nie idzie o to, że uczelnie nie chcą pracować dla gospodarki, ale, że „boją się o swoją duszę”.
Poważna dyskusja nad rolą uczelni dla gospodarki i najwłaściwszych sposobach wykorzystania zasobów uczelni dla wzmocnienia innowacyjności gospodarki.
Zdaniem przedstawicieli uczelni badania planowane są w oderwaniu od gospodarki i rynku, co wynika z braku programu zbliżania agendy badawczej w dziedzinie badań podstawowych i stosowanych generowanych przez uczelnie i wynikających z rozpoznania strategicznych potrzeb gospodarki.
Uniwersytety mogą i powinny skorzystać z dobrych praktyk uczelni technicznych, które posiadają kompetencje praktyczne, przydatne przedsiębiorcom oraz tradycję prowadzenia badań stosowanych. W przypadku uniwersytetów, w których dominują badania podstawowe, a nie aplikacyjne, trzeba stworzyć warunki sprzyjające finansowaniu badań stosowanych na uczelniach przez biznes: prawne (w tym gwarantujące nauce zachowanie swoich wartości), instytucjonalne (np. uwzględnianie w większym stopniu grantów badawczych pozyskanych od przemysłu w ocenie parametrycznej) i wewnątrzuczelniane (np. standardy limitujące konflikt interesu uczonych występujących w podwójnych rolach).
Realistyczne i stopniowe budowanie współpracy między uczelnią a sektorem gospodarczym z uwzględnieniem następujących potrzeb/postulatów:
- stworzenia na uczelni mechanizmu ułatwiającego identyfikację osób zainteresowanych współpracą z przedsiębiorcami i zasobów badawczych,
- wprowadzania kultury współpracy i budowania relacji z przedsiębiorcami już na poziomie studentów,
- tworzenia dedykowanych specyficznym dziedzinom platform współpracy z przedsiębiorcami (ang. coworking, cosolving),
- zatrudnianie na uczelni „brokerów innowacji”, ale spośród osób z uczelni, które znają jej specyfikę,
- stworzenie na uczelni ekosystemu wsparcia przedsięwzięć innowacyjnych dla uczonych zorientowanych na komercjalizację,
- włączenie do oceny dorobku pracownika współpracy z otoczeniem i nadanie większej rangi badaniom stosowanym w ocenie pracowników uczelni.
Rekomendacje dla wzmocnienia współpracy nauki z biznesem — biznesu z nauką na podstawie wywiadów w środowisku wszystkich interesariuszy:
reprezentantów instytucji otoczenia biznesu, instytutów badawczo-rozwojowych, uczelni, środowiska start-upów, międzynarodowych korporacji działających w Polsce oraz firm ICT współpracujących z uczelniami
Rozwój i ujednolicenie rynku cyfrowego oraz budowanie zaufania do cyfryzacji
szybsze i tańsze dostarczanie usług i treści w sieci zwiększy szanse rozszerzania działalności na rynki międzynarodowe.
Zmiany legislacyjne i finansowe budujące zachęty do inwestowania w innowacyjne przedsięwzięcia we wczesnych etapach ich rozwoju
umożliwienie łącznego rozliczania przychodów z inwestycji ograniczy ryzyko inwestowania i ułatwi tym samym przyrost inwestycji
Zbudowanie ekosystemu wsparcia przedsięwzięć innowacyjnych
wspólna przestrzeń do działania umożliwi współpracę pomiędzy młodymi przedsiębiorcami i doświadczonymi mentorami, wzajemne inspiracje i rozwiązywanie problemów,
platforma współpracy pozwoli na poznawanie wzajemnych opinii i doświadczeń, kreowanie pomysłów, nawiązywanie kontaktów międzynarodowych, lobbing w środowiskach tworzących prawo na forum krajowym i europejskim
Budowanie kapitału społecznego w szkolnictwie oraz nauczanie przedsiębiorczości od wczesnych etapów edukacji
ujęcie we wczesnych programach edukacji nauki współpracy i przedsiębiorczości, promowanie w edukacji na poziomie wyższym zdobywania interdyscyplinarnych kompetencji: np. technicznych z zarządczymi i komunikacyjnymi, technicznych i artystycznych, wprowadzenie do programu studiów realizacji projektu start-up
Zmiany instytucjonalne i finansowe dotyczące funkcjonowania uczelni
- zmiany w algorytmach dzielenia środków finansowych utrudniających powstawanie interdyscyplinarnych kierunków studiów,
- zmiany w systemach finansowania uczelni, wynagrodzeń pracowników oraz ocen pracowników promujące działania skierowane na komercjalizację i budowanie nowego modelu przedsiębiorczości uczelni,
- włączenie do grona wykładowców uczelni praktyków biznesu, szczególnie na kierunkach o profilu praktycznym,
- zaangażowanie menedżerów do zarządzania uniwersytetami,
- budowanie współpracy uczelni z firmami, które inwestują w B+R.
Zmiany systemowe i budowanie proinnowacyjnej polityki państwa
- zwiększanie kapitału inwestycyjnego państwa na B+R,
- budowanie systemu przyciągającego ekspertów z zagranicy, korzystanie z doświadczeń międzynarodowych, zniesienie barier otwarcia działalności gospodarczej dla osób z zagranicy,
- promowanie polskich innowacyjnych spółek start-up za granicami kraju,
- budowanie współpracy przedsiębiorstw i instytucji państwowych ze spółkami start-up,
wprowadzenie kryteriów oceny w procesach przetargowych zamówień publicznych uwzględniających wysoki poziom jakości.