Pora pożegnać się z GAFA/GAMA i przywitać BAMAMA? Komisja Europejska wyznaczyła strażników dostępu

GAFA/GAMA to nie­ofi­cjal­ne okre­śle­nie czte­rech naj­więk­szych na świe­cie spół­ek tech­no­lo­gicz­nych. Zda­je się, że nad­szedł ter­min waż­no­ści tego akro­ni­mu i powin­ni­śmy zacząć uży­wać nowe­go: BAMAMA, czy­li akro­ni­mu od pierw­szy liter 6‑ciu gate­ke­epe­rów wska­za­nych przez Komi­sję Europejską.

Natan Waśniow­ski, Mię­dzy­dzie­dzi­no­wa Szko­ła Dok­tor­ska UW

W śro­dę 6 wrze­śnia, na pod­sta­wie DSA (Digi­tal Servi­ce Act, akt o ryn­kach cyfro­wych^[1]), Komi­sja Euro­pej­ska ogło­si­ła osta­tecz­ną listę straż­ni­ków dostę­pu (ang. gate­ke­epers). Straż­ni­ka­mi dostę­pu są przed­się­bior­stwa świad­czą­ce pod­sta­wo­we usłu­gi plat­for­mo­we^[2] jak m.in. wyszu­ki­war­ki i prze­glą­dar­ki inter­ne­to­we, social media i komu­ni­ka­to­ry czy plat­for­my streamingowe.

Zgod­nie z komu­ni­ka­tem KE, za straż­ni­ków dostę­pu uznać nale­ży Alpha­bet (Google), Ama­zon, Apple, Byte­dan­ce (Tik­Tok), Meta (Face­bo­ok) oraz Micro­soft. Pod­sta­wą ich wyzna­cze­nia są łącz­nie 22 pod­sta­wo­we usłu­gi plat­for­mo­we świad­czo­ne przez te 6 pod­mio­tów tj. media spo­łecz­no­ścio­we (Tik­Tok, Face­bo­ok, Insta­gram, Lin­ke­dIn), usłu­gi pośred­nic­twa inter­ne­to­we­go (Google Maps, Google Play, Google Shop­ping, Ama­zon Mar­ket­pla­ce, App­Sto­re, Meta Mar­ket­pla­ce), rekla­my (Google, Ama­zon, Meta), prze­glą­dar­ki inter­ne­to­we (Chro­me, Safa­ri), stre­aming video (YouTu­be), wyszu­ki­war­ki inter­ne­to­we (Google Search), sys­te­my ope­ra­cyj­ne (Google Andro­id, iOS, Win­dows PC OS), usłu­gi łącz­no­ści inter­per­so­nal­nej nie­wy­ko­rzy­stu­ją­ce nume­rów (What­sapp, Messenger).

W lip­cu KE ogło­si­ła listę pod­mio­tów, któ­re na pod­sta­wie DMA same zgło­si­ły się jako speł­nia­ją­ce warun­ki uzna­nia za straż­ni­ków dostę­pu. W sto­sun­ku do listy lip­co­wej, na liście osta­tecz­nej nie zna­lazł się Sam­sung Elec­tro­nics. Wyni­ka to z fak­tu, że Sam­sung Inter­net, pre­in­sta­lo­wa­na prze­glą­dar­ka inter­ne­to­wa na tele­fo­nach Sam­sung, osta­tecz­nie nie zosta­ła przez KE uzna­na za pod­sta­wo­wą usłu­gę plat­for­mo­wą. Jako że usłu­ga ta była jedy­ną pod­sta­wą włą­cze­nia Sam­sun­ga do kate­go­rii straż­ni­ków dostę­pu, osta­tecz­nie Sam­sung za taki pod­miot nie został uzna­ny. Inne usłu­gi, któ­rych Komi­sja nie uzna­ła za pod­sta­wo­we usłu­gi plat­for­mo­we, to Gma­il oraz Outlook.com. Jed­no­cze­śnie, KE wsz­czę­ła czte­ry bada­nia ryn­ku w celu dal­szej oce­ny czy usłu­gi Micro­so­fta tj. Bing (wyszu­ki­war­ka inter­ne­to­wa), Edge (prze­glą­dar­ka inter­ne­to­wa) i Micro­soft Adver­ti­sing (rekla­my) oraz Apple’a tj. iMes­sa­ge (usłu­gi łącz­no­ści inter­per­so­nal­nej nie­wy­ko­rzy­stu­ją­ce nume­rów) kwa­li­fi­ku­ją się jako punk­ty dostę­pu (ang. gate­ways), będą­ce pod­sta­wą uzna­nia za pod­sta­wo­we usłu­gi plat­for­mo­we, a w następ­stwie straż­ni­ka dostępu.

Jak dono­si Finan­cial Times^[3] Byte­Dan­ce (Tik­Tok), Apple (w zakre­sie iMes­sa­ge – usłu­gi łącz­no­ści inter­per­so­nal­nej nie­wy­ko­rzy­stu­ją­ce nume­rów) oraz Micro­soft (w zakre­sie Bing – wyszu­ki­war­ki inter­ne­to­wej) sprze­ci­wia­ją się uzna­niu ich za straż­ni­ków dostę­pu. Apple i Micro­soft, w związ­ku z otwar­tym bada­niem ryn­ku, mogą jesz­cze unik­nąć wska­za­nia jako straż­ni­cy dostę­pu w zakre­sie tych usług. Byte­Dan­ce (Tik­Tok) pozo­sta­je już jed­nak wyłącz­nie dro­ga sądo­wa. Czy w takim razie Tik­Tok dołą­czy do Zalan­do, któ­re w czerw­cu pozwa­ło KE za wska­za­nie jako VLOP (Very Lar­ge Onli­ne Plat­form, bar­dzo dużą plat­for­mę inter­ne­to­wą) na pod­sta­wie roz­po­rzą­dze­nia o usłu­gach cyfro­wych^[4] #DSA? Pisa­li­śmy o tym sze­rzej tutaj. Micro­soft, według Finan­cial Times, nie pla­nu­je skła­dać pozwu.

GAFA/GAMA to nie­ofi­cjal­ne, ale powszech­nie uży­wa­ne okre­śle­nie na czte­ry naj­więk­sze przed­się­bior­stwa cyfro­we Google, Amazon, Facebook/Meta, Apple. Ofi­cjal­nie nato­miast moż­na powie­dzieć, że akro­nim ten się prze­ter­mi­no­wał. Tym samym zda­je się, że pora na nowy. Stijn Huijts, w swo­im poście na LinkedIn.com, zapro­po­no­wał akro­nim BAMAMA od Byte­Dan­ce, Amazon, Meta, Alpha­bet (Google), Micro­soft, Apple. Jed­nak czy nowy akro­nim się przyj­mie, będzie­my mogli stwier­dzić dopie­ro po czasie.

Kon­se­kwen­cje uzna­nia przed­się­bior­stwa za straż­ni­ka dostępu

Straż­ni­cy dostę­pu to rdzeń regu­la­cji DMA. Za straż­ni­ka dostę­pu uzna­je się przed­się­bior­stwo speł­nia­ją­ce trzy prze­słan­ki (łącz­nie), tj. przed­się­bior­stwo, któ­re: a) wywie­ra zna­czą­cy wpływ na rynek wewnętrz­ny UE (tj. świad­czy pod­sta­wo­wą usłu­gę plat­for­mo­wą w co naj­mniej trzech pań­stwach UE i wyge­ne­ro­wa­ło 7,5 mld EUR obro­tu w każ­dym z ostat­nich 3 lat lub śred­nia kapi­ta­li­za­cja ryn­ko­wa wyno­si 75 mld EUR); b) świad­czy pod­sta­wo­wą usłu­gę plat­for­mo­wą, będą­cą waż­nym punk­tem dostę­pu, za pośred­nic­twem któ­re­go użyt­kow­ni­cy biz­ne­so­wi docie­ra­ją do użyt­kow­ni­ków koń­co­wych oraz c) zaj­mu­je ugrun­to­wa­ną i trwa­łą pozy­cję w zakre­sie pro­wa­dzo­nej przez sie­bie dzia­łal­no­ści lub moż­na prze­wi­dzieć, że zaj­mie taką pozy­cję w nie­da­le­kiej przy­szło­ści. Dwa ostat­nie warun­ki uzna­je się za speł­nio­ne, gdy w ostat­nim roku ze świad­czo­nej pod­sta­wo­wej usłu­gi plat­for­mo­wej korzy­sta­ło w UE mini­mum 45 mln aktyw­nych mie­sięcz­nie użyt­kow­ni­ków oraz 10 tyś. aktyw­nych użyt­kow­ni­ków biz­ne­so­wych z sie­dzi­bą w UE.

Uprasz­cza­jąc, moż­na ogól­nie wska­zać, że za straż­ni­ków dostę­pu – jak sama nazwa wska­zu­je – uzna­je się dostaw­ców pod­sta­wo­wych usług cyfro­wych, któ­rzy w związ­ku z ich ugrun­to­wa­ną (uprzy­wi­le­jo­wa­ną) pozy­cją, wyni­ka­ją­cą z powszech­no­ści korzy­sta­nia ze świad­czo­nych przez nich usług, mogą nad­uży­wać swo­jej szcze­gól­nej pozy­cji – w sto­sun­ku do użyt­kow­ni­ków usług, jak i klien­tów biz­ne­so­wych. Dla­te­go też więk­szość obo­wiąz­ków DMA pole­ga na zaka­zach nad­uży­wa­nia tej pozy­cji przez straż­ni­ków dostę­pu i obo­wiąz­kach wyrów­na­nia szans dla kon­ku­ren­cji, otwar­cia sys­te­mów i zwięk­sze­nia ich inte­ro­pe­ra­cyj­no­ści. Przy­kła­do­wo: straż­nik dostę­pu nie może prze­twa­rzać do celów rekla­mo­wych danych oso­bo­wych użyt­kow­ni­ków usług dostaw­ców trze­cich wyko­rzy­stu­ją­cych pod­sta­wo­we usłu­gi plat­for­mo­we, łączyć danych oso­bo­wych pomię­dzy pod­sta­wo­wy­mi usłu­ga­mi plat­for­mo­wy­mi, wyko­rzy­stać ich pomię­dzy pod­sta­wo­wy­mi usłu­ga­mi plat­for­mo­wy­mi czy logo­wać użyt­kow­ni­ków koń­co­wych do innych usług świad­czo­nych przez straż­ni­ka dostę­pu, po to by połą­czyć te dane. Ponad­to, straż­nik dostę­pu nie może wymu­szać w swo­ich ser­wi­sach tej samej ceny lub warun­ków usług pod­mio­tów trze­cich jak w ser­wi­sach tych pod­mio­tów trze­cich lub w ich sprze­da­ży bez­po­śred­niej, nie może obli­go­wać do zawar­cia umo­wy za pomo­cą usłu­gi dostar­cza­nej przez straż­ni­ka dostę­pu, ogra­ni­czać dostę­pu do tre­ści przy uży­ciu apli­ka­cji użyt­kow­ni­ka biz­ne­so­we­go, nakła­dać obo­wiąz­ku korzy­sta­nia z okre­ślo­nych usług straż­ni­ka dostę­pu w ramach usług świad­czo­nych przez pod­mio­ty trze­cie, ani nie może wyma­gać reje­stra­cji lub sub­skryp­cji innych jego pod­sta­wo­wych usług plat­for­mo­wych. Zaka­za­ne jest rów­nież unie­moż­li­wia­nie i utrud­nia­nie doko­ny­wa­nia zgło­szeń do orga­nów publicz­nych doty­czą­cych nie­prze­strze­ga­nia pra­wa przez straż­ni­ka dostępu.

Ponad­to straż­nik dostę­pu jest zobli­go­wa­ny do udzie­la­nia codzien­nie i nie­od­płat­nie każ­de­mu rekla­mo­daw­cy infor­ma­cji z zakre­su zasię­gu rekla­my, infor­mo­wa­nia KE o kon­cen­tra­cjach (fuzjach i prze­ję­ciach, co ma ogra­ni­czyć tzw. kil­ling aqcu­isi­tions na ryn­kach cyfro­wych), audy­tu tech­nik pro­fi­lo­wa­nia kon­su­men­tów w ramach pod­sta­wo­wych usług plat­for­mo­wych oraz skła­da­nia KE wyka­zów wypeł­nia­nia obo­wiąz­ków straż­ni­ka odstę­pu. KE nato­miast jest upraw­nio­na do aktu­ali­zo­wa­nia obo­wiąz­ków straż­ni­ków dostępu.

Co dalej?

Straż­ni­cy dostę­pu mają teraz sześć mie­się­cy na dosto­so­wa­nie się do ich obo­wiąz­ków oraz przed­ło­że­nie szcze­gó­ło­we­go rapor­tu zgod­no­ści. Do wyzna­czo­nych firm nale­ży zapew­nie­nie i wyka­za­nie sku­tecz­ne­go prze­strze­ga­nia prze­pi­sów, a sank­cje za naru­sze­ni są suro­we. Naru­sze­nie prze­pi­sów DMA gro­zi grzyw­ną w wyso­ko­ści do 10% cał­ko­wi­te­go świa­to­we­go obro­tu fir­my, któ­re mogą wzro­snąć do 20% w przy­pad­ku powta­rza­ją­cych się naru­szeń, a w przy­pad­ku sys­te­ma­tycz­nych naru­szeń dodat­ko­wy­mi środ­ka­mi zarad­czy­mi jak zobo­wią­za­nie do sprze­da­ży przed­się­bior­stwa lub jego czę­ści lub zaka­za­nie fuzji i przejęć.

---

^[1] Roz­po­rzą­dze­nie Par­la­men­tu Euro­pej­skie­go i Rady (UE) 2022/1925 z dnia 14 wrze­śnia 2022 r. w spra­wie kon­te­sto­wal­nych i uczci­wych ryn­ków w sek­to­rze cyfro­wym oraz zmia­ny dyrek­tyw (UE) 2019/1937 i (UE) 2020/1828 (akt o ryn­kach cyfro­wych) – OJ L 265, 12.10.22, p. 1–66, dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32022R1925

^[2] Pod­sta­wo­we usłu­gi plat­for­mo­we: usłu­gi pośred­nic­twa inter­ne­to­we­go, wyszu­ki­war­ki inter­ne­to­we, inter­ne­to­we ser­wi­sy spo­łecz­no­ścio­we, usłu­gi plat­for­my udo­stęp­nia­nia wideo, usłu­gi łącz­no­ści inter­per­so­nal­nej nie­wy­ko­rzy­stu­ją­ce nume­rów, sys­te­my ope­ra­cyj­ne, prze­glą­dar­ki inter­ne­to­we, wir­tu­al­ni asy­sten­ci, usłu­gi prze­twa­rza­nia w chmu­rze, inter­ne­to­we usłu­gi reklamowe.

^[3] J. Espi­no­za, ”Apple and Micro­soft fight Brus­sels over ‘gate­ke­eper’ label for iMes­sa­ge and Bing”, Finan­cial Times, dostęp: https://www.ft.com/content/137d655b-c264-460f-bbe8-a269f0a3d8ac

^[4] Roz­po­rzą­dze­nie Par­la­men­tu Euro­pej­skie­go i Rady (UE) z dnia 19 paź­dzier­ni­ka 2022 r. w spra­wie jed­no­li­te­go ryn­ku usług cyfro­wych oraz zmia­ny dyrek­ty­wy 2000/31/WE (akt o usłu­gach cyfro­wych), OJ L 277, 27.10.2022, p. 1–102. dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32022R2065